*مسعود فرزاد-  آب دستته بزار زمین بیا اینجا؛ همیشه با شنیدن این ضرب المثل متوجه می شویم که گوینده با مشکلی حاد مواجه است ونیاز به کمک ما دارد وباید به یاری اش بشتابیم.

اما امروز این خود آب است که نیاز به کمک دارد و باید هرآنچه در دست داریم به زمین بگذاریم وبرای نجاتش ازچنگال مرگ بشتابیم.

در سال های اخیر و بالاخص دریک سال گذشته هر کسی توانسته از ظلم ها و بی مهری هایی که بر آب ایران رفته است گفته است. همه کارشناسان وکارکنان صنعت آب، همه مصرف کنندگان، مسئولان و همه دلسوزان از مصرف بی رویه وبی ضابطه، آمار و ارقام های مختلفی ارایه داده اند. از عدم مدیریت، خشکسالی و از بحران آب سخن ها گفته شده است. ده ها گروه مردمی نگران بی آبی وبحران آب ،مخالف وموافق انتقال آب  مجازی وغیرمجازی تشکیل شده که مدام در حال گردهمایی و یا ارایه گزارش مصور و نوشته و بیانیه هستندکه ماحصل فعالیت هایشان اعلام مرگ آب ایران شده است.

توگویی همه اینان درحال سلفی گرفتن با لاشه آب مانده برزمین هستند. دریغ از یک عمل، دریغ از یک اقدام کوچک برای ازجلوگیری تکرار اشتباهات وجفاهایی که در حق آب می شود.

چنانچه می دانیم بحران آب ایران  ناشی ازعوامل مختلفی به شرح ذیل می باشد:

الف-خشک سالی و کم بارشی

ب-برداشت بی رویه از منابع آب سطحی و  زیرزمینی

ج-انتقال آب بین حوزه ای

د-توسعه کشاورزی و تضمین خرید محصولات کشاورزی استراتژیک نظیر گندم در هر شرایطی

ر-پایین بودن آب بهای شرب، صنعت و کشاورزی

ز-اصرار بر حل مشکل اشتغال باتوسعه کشاورزی سنتی و زیان ده و با برنامه ریزی ضعیف و عدم توسعه صنایع تبدیلی برای افزایش کارایی

س-احداث صنایع آب بر دور از دریا در حوزه مرکزی کشور

ش- عدم استفاده از آبهای برگشتی و تصفیه فاضلاب

با عنایت به مواردگفته شده مقدار بارشی که امسال تاکنون باریده بطورمتوسط100میلیمتر و حدود45درصدبارش در سال آبی95-96 است؛ این یعنی فاجعه. همه می دانند درد چیست! بیایید دفع بلا کنیم چندین راهکارسریع مقابله با این بحران که بتوانیم درهمین ماه ها نتیجه بگیریم به ذهن متبادر می شود:

1-دراستان هایی که بارش ها زیر50میلیمتر است از همین روزها بنای جیره بندی آب گذاشته شود.

2-باعنایت به این که سرانه مصرف آب شهری در ایران 1/۳برابراستانداردجهانی ست بجای جیره بندی آب درهمه شهرها و روستاها باید مقدار مصرف آب بصورت پلکانی وبا قیمتهای زیاد ازمشترکین اخذ شودکه این خود مصرف را به شدت کاهش می دهد.این به معنای ایجاد فرهنگ صرفه جویی و اصلاح الگوهای مصرف با چاشنی الزام و اجبار خواهد بود.

3-خرید تضمینی محصولات کشاورزی برای سال زراعی آتی که در زمین های آبی کشت می شوند کاهش یافته و واردات جایگزین آن گردد. همچنین از کشت کلیه محصولاتی که مصرف زیاد آب  همچون هندوانه، سبزیجات و... دارند جلوگیری بعمل آید و درصورت نسبت به کشت  گلخانه ای صیفی جات وصرفا به میزان  مصرف داخلی کشت صورت گیرد و صرفا برای محصولاتی مانند گیاهان دارویی و اقلام با مصرف کم آب و ارزش اقتصادی بالا اقدام به کشت برای صادرات انجام شود.

4-بازنگری در تولید محصولاتی چون نیشکر،چغندر و... توجه ویژه به مقوله آب مجازی وخرید محصولات کشاورزی از کشورهایی که قیمت تمام شده کمتر از  داخل تولید داخلی باشد.

5- برای جلوگیری از بحران اشتغال و کم آبی ، دولت همکاری ومجوزات لازم به منظور اجاره زمین و آب برای کشت محصولات موردنیاز در دیگر کشورهای جهان مثل برخی از کشورهای استوایی  توسط کشاورزان وسندیکاهای کشاورزی ایرانی را صادر نماید.

6-بازنگری درخصوص موجودیت چاه های آب در سراسرکشور برای همه آنهایی که دارای مجوز هستند و یا بدون مجوز می باشند. چون همگی در زمان تر سالی و پربارشی وبی رویه حفرشده اند. تنظیم برداشت حق آبه از چاه ها با اقلیم آن منطقه و نصب کنتور برای چاه ها و پر نمودن وپلمپ بیش از نیمی از چاه های بدون مجوز سراسرکشور صورت گیرد.

7-به علت کمبود بارش مقدار آب رودخانه ها و منابع زیر زمینی به شدت کم شده است. از ورود آب های آلوده و فاضلاب به رودخانه ومنابع زیر زمینی جلوگیری نماییم و اهتمام ویژه در تسریع ساخت وتکمیل طرح های تصفیه آب و فاضلاب و بازیافت آب بنماییم.

8-ایجاد کار گروهی متشکل از نهادهای ذی نفع در بحث آب به همراه واحدهای قضایی و انتظامی با اختیار اجرایی مشخص وتعریف شده برای جلوگیری از تخلفات برداشت آب

9- معمولا هرکالایی که با کمبود عرضه مواجه است گران می شود. آب در ایران کالای ارزانی ست و هیچ وقت بهای آن واقعی نشده است بطوری که جوابگوی حتی بخشی از هزینه های نگهداری و انتقالش هم نمی شود. امروزه در ایران آب به چندین روش استحصال وعرضه می شود:

1-9  چاه های آب و قنات

2-9  پمپاژ از مخازن سدها و رودخانه ها

3-9  جمع آوری آب های سطحی و انتقال بوسیله تونل و خط لوله

4-9 تصفیه آب فاضلاب

5-9 تصفیه آب دریا وانتقال بوسیله خط لوله

آیا استحصال آب با این روش ها یک قیمت دارد؟

اگربهای آب به درستی محاسبه شود خودبخود و به مرور زمان شاهد  صرفه جویی در مصرف  وتلاش خودجوش مردم و کشاورزان برای استفاده ی بهینه­ی آب خواهیم بود.

10-بارور نمودن ابرها در نقاطی که احتمال بالایی برای این روش وجود داشته باشد.

11- تبلیغات در تلویزیون و شبکه های اجتماعی وآگاه نمودن مردم استان های مختلف کشور با تنگناهای آب در منطقه سکونتشان

12-افزایش بودجه و تخصیص اعتبار ویژه ای ازسوی دولت برمقابله با این بحران به نهادهای ذی مدخل

 13-افزایش طرح های تصفیه آب دریا وانتقال به نقاط بحرانی هماندد سیستان وبلوچستان که همیشه از بی آبی رنج برده اند و یا تعامل و  رایزنی های بیشتر وزارت نیرو  و امور خارجه با کشورهای همسایه برای دستیابی به حق آبه های مسلم ما از رودخانه های شرقی و اجرای صحیح پروتکل های مرزی

این همه اگر انجام پذیرند و فرهنگ صرفه جویی درمصرف و استفاده ازروش های مدرن آبیاری درکشاورزی و داشتن سال هایی با بارش نرمال می توانددر یک بازه ده ساله کشور را از ورطه خشکسالی برهاند.در غیر این صورت با تدوام این راه هایی که تاکنون رفته ایم دور نیست در همین ماه های آتی باید منتظربحران های اجتماعی ازجمله کوچ اجباری مردمان به دیگر مناطق که خود مشکلات را در محل مقصد بیشتر می کنندوجنگ های بین مردمان دو یاسه منطقه بر سر برداشت وحق آبه باشیم .

* کارشناس آب