اکنون دیگر قطعیست که سال آبی جاری، دوره ای با میزان بارش به شدت محدود بوده و تابستانی سخت، از منظر تامین آب مورد نیاز، پیش روی ماست. اگر چه مشارکت عموم در مدیریت مصرف در هر زمانی مهم است؛ اما در چنین شرایط خشک و کم آبی، ضرورتی دوچندان پیدا می کند.

 

مشارکت در مدیریت گذر از دوره های پیک مصرف، در بستری از آگاهی و حساسیت راجع به موضوع آب و طور کلی تر مسائل محیط زیستی شکل می‌گیرد و سوال اساسی اما کمتر مورد توجه، برای آنها که انتظار و مطالبه همراهی جامعه را دارند آن است که آگاهی ها و حساسیت ها در عرصه آب یا همان چیزی که با آن با عنوان سواد آبی یاد می شود، در واقعیت در چه وضعیتی است. نظرسنجی که ایرنا در نیمه اردیبهشت سال جاری به صورت آنلاین برگزار کرده و گزارش نموده که ۶ هزار نفر در آن شرکت کرده اند؛ هرچند مجمل از نظر محدوده سوالات، و ناکافی، از نظر حجم و توزیع نمونه، می تواند به بخشی از این پرسش پاسخ دهد. نتایج این افکار سنجی حاکی از آن است که دوسوم مخاطبان در رابطه با شرایط آبی دغدغه داشته اند که نشانگر آنست که ترسیم شرایط خشکی و کم آبی تا حد قابل قبولی صورت گرفته اما دیدگاه های مطرح شده در رابطه با راهکارها برای مواجهه صحیح با این موضوع، به وضوح، نگران کننده و حتی ناامیدکننده است. مطابق نتایج منتشر شده، نزدیک به نیمی از شرکت کنندگان، اولین راهکار مقابله با بحران آب را استفاده از فناوری بارورسازی ابرها اعلام کرده اند. همچنین نخستین گزینه انتخابی برای پاسخ به این سوال که بیشترین نقش در مقابله با بحران کم آبی را چه روشی می تواند برعهده داشته باشد؛ بحث شیرین سازی و انتقال آب است. راهکارهایی که از منظر کارشناسی، ناکارآمد، ناپایدار و غیر قابل اتکا هستند. در مقابل بحث الگوی کشت در بخش کشاورزی به عنوان یک موضوع کلیدی در نجات آب توسط تنها یک چهارم شرکت‌کنندگان در افکار سنجی مورد توجه بوده و موضوع آموزش و اصلاح الگوی مصرف فقط توسط کمتر از یک پنجم افراد مورد تاکید قرار گرفته است. گزینه هایی همچون اولویت حقابه محیط زیستی با دوازده و نیم درصد، لزوم محدود سازی فعالیت‌های صنایع آب بر خصوصاً در مناطق خشک، با 8.2 درصد، حکایت از زاویه دید و نگرشی دور از آموزه های کلیدی در عرصه مدیریت پایدار منابع آب دارد. مجموعاً نتایج این افکار سنجی نشان از کمبود و نبود سواد آبی صحیح در بدنه جامعه بوده و این زنگ هشداری است برای رویکرد جاری: "تاکید" و نه "اقدام" در مسیر آموزش های آبی.

 اگر بخواهیم نتایج این ترسیم وضعیت کلی را جدی بگیریم و بخش اجتماعی آب و مدیریت تقاضا را رویکرد اصلی حرکت به سمت نجات آب بدانیم؛ لحاظ چند محور از جمله موارد زیر ضروری به نظر می رسد:

 نخست آنکه بازخوردگیری مکرر و دوره‌ای از مخاطبان، به جای حدس کلی و سلیقه ای از دیدگاه های جامعه را توسعه دهیم. گسترش حجم نمونه و خصوصاً عدم اکتفا به جامعه شهری و بهره برداران بخش شرب و توجه ویژه به ذینفعان و بهره برداران آب در بخش کشاورزی، یک نیاز اساسی است. در این رابطه اقدام الگویی قابل توجهی در ماه های اخیر در استان اردبیل به عنوان اطلس اجتماعی آب دنبال شده که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

دوم، لزوم توسعه روش های صحیح آموزش و گفتگو و انتقال آموزه های اصلی مرتبط با آب، چه در بخش نخبگان و چه در رابطه با ذی‌نفعان و عموم جامعه، به جای تاکید کلی و کلیشه ای در خصوص لزوم صرفه‌جویی در آب است. لحاظ ظرفیت هایی نظیر دبیران درس نوظهور انسان و محیط زیست و شبکه ۱۳ هزار نفری این دبیران به عنوان یک شبکه مستعد در گسترش سواد آبی و یا اپلیکیشن سواد آبی به عنوان یک بستر و ابزار نوین برای ارائه آموزش های آبی به نحو جذاب و اثرگذار، می تواند نمونه هایی مهم در این رابطه، محسوب شوند.

و سوم، لزوم نوعی بازبینی در مسئولیت ما کارشناسان و فعالان عرصه آب و محیط زیست، در خصوص انتقال آموزش های صحیح و نشان دادن راهکارهای صحیح در رابطه با سطوح مختلف مدیریت منابع بویژه نقش هر یک از افراد جامعه برای مصرف درست آب (مصارف مستقیم و غیرمستقیم یا مجازی) و گسترش مطالبه گری در مسیر نجات آب است. اگر آب و محیط زیست، از بزرگترین اولویت های کشور و جهان امروز باشد؛ داشتن تصویری صحیح در بدنه جامعه در رابطه با آن ها، یک مقدمه کلیدی است و بخش مهمی از این مقدمه، بدون بازبینی در مسئولیت متخصصان و فعالان، دست یافتنی نیست./ زیست آنلاین